Het kastenstelsel,
een vorm van een sociaal patenteringsstelsel voor technologische kennis

Offeraar       Dewanand
Offercode      art074
Offerdatum     zondag 27 april 1997

De kaste samenleving is een organisatievorm waarbij een ieder in een aparte en sociaal geïsoleerde groep of kaste wordt geboren en daarin verblijft tot hsijn dood. Deze organisatievorm is in India vrij ver ontwikkeld en toegepast. Het heeft diverse voor- en nadelen gehad. Hierover zal ik aan het eind van dit artikel wat vertellen. De duizenden kasten onderscheidden zich van elkaar door het beroep dat de leden ervan uitoefenden. Hierdoor wordt na nadere analyse iets duidelijk. Om een beroep uit te kunnen oefenen is meestal technologische kennis vereist. Het is dus heel belangrijk voor de groep om deze kennis aan niemand te leren, omdat de overleving ervan afhankelijk is. De vraag is nu langs welke weg de kennis beschermt en overgedragen wordt. In een land als Nederland wordt technologische kennis middels formele patentconstructies beschermd. Dit systeem is gedurende de afgelopen eeuwen ontwikkeld en wordt momenteel over de hele wereld toegepast. Maar vroeger in India was de organisatiestruktuur van de (dorps)samenleving heel anders, waardoor er een andere methode was ontwikkeld om de technologische kennis te beschermen of te patenteren. Een patent is feitelijk een overeenkomst tussen een uitvinder en de samenleving, waarbij er strikte afspraken worden gemaakt. Dankzij patenten kunnen uitvinders en innovators leven van hun inventiviteit.

Beschouw eens de overlevingsstrategie van een kaste, die geheel uit kledingmakers bestaat. De hele kaste is in sociaal-genetisch opzicht hermetisch afgesloten van de buitenwereld en trouwt alleen maar met leden van soortgelijke kasten. Door gesloten te blijven, kunnen zij de technische kennis om kleding te ontwerpen en te maken, binnen hun groep houden. Hun kaste bezit dus vrijwel alle kennis op het gebied van kleding en mode. De gemeenschap accepteert deze beschermingskonstruktie en heeft de kleding nodig. De kaste van kledingmakers beschermt dus langs genetische en sociale weg de vele technieken om kleding te maken en kan zo overleven. Iedere nieuwe uitvinding blijft in hun groep en is dan dus een groepsgeheim. Deze organisatiegraad kan benaamd worden als een sociaal patenteringsstelsel voor technische kennis, alsook ambachtelijke vaardigheden. In zo een stelsel is alles dus heel anders georganiseerd. Alles verloopt langs genetische of familiaire wegen, en de kaste doet er alles aan om volledig gesloten te blijven voor de buitenwereld.

In een sociaal patenteringsstelsel wordt de kennis en ervaring niet via formele wegen overgedragen aan de volgende generatie. Vaak hebben de oudere leden van de kaste de taak om de kennis en ervaring van de groep over te dragen op de nieuwe generatie. Hierbij is het zeer normaal dat de educatie en specialisatie al op zeer jonge leeftijd begint. Zodra een kind een schaar kan vasthouden, zal de opleiding tot kledingmaker beginnen, bij de kaste van kledingmakers. Dit onderwijssysteem is heel efficiënt kan snelle resultaten opleveren. Als een kind al vanaf de kleutertijd weet welk beroep hsij later zal gaan uitoefenen, dan is het mogelijk om al heel vroeg met een goed uitgekiende carrièreplanning te beginnen. Er zal dan nooit tijd en energie verloren gaan, door een verkeerde opleiding die geen vruchten afwerpt. Mislukken is er dan nooit meer bij. En door de hechte familiaire band tussen de leraar en de leerling zal de kennisoverdracht veel effectiever kunnen plaatsvinden, doordat er een stevige vertrouwensband is en omdat beide partijen baat hebben bij een goed resultaat. In een sociaal patenteringsstelsel begint de educatie dus al in de wieg. Alle leden van de kaste vertrouwen elkaar en slagen er hierdoor in om goed samen te werken. Er is geen generatieconflikt, waardoor de hele groep zeer stabiel voort kan bestaan. Door het uitblijven van conflikten wordt er weinig tijd en energie verspild. En ieder lid kent hsijn positie, status en plichten in de kaste.

Eigenlijk is het hele onderwijsstelsel in een kastesamenleving decentraal georganiseerd, omdat iedere afzonderlijke groep onafhankelijk van elkaar de kennisoverdracht naar de volgende generatie verzorgt. Nu moet niet gedacht worden dat er geen vooruitgang is in zo een samenleving. De kaste heeft een lokaal monopolie en kan hiermee overleven. De technische kennis zal door iedere nieuwe generatie beslist verder ontwikkeld worden, omdat mensen immers inventieve en creatieve wezens zijn. Dankzij de kastestructuur zijn de tradities van de Hindoes door de eeuwen heen behouden gebleven. De Hindoes zijn hierdoor het enige volk die hun oude en rijke cultuur nog bezitten en toepassen in de praktijk. Alle andere volkeren, vooral de agressieve, hebben hun tradities en cultuur grotendeels, en vaak volledig verloren.