De Bhagavad Gita over liefde:

“Geluk in de geaardheid hartstocht”

Offeraar       Dewanand
Offercode      art024
Offerdatum     7 oktober 1996

Het Nederlands woordenboek definieert liefde alsvolgt:
1) warme genegenheid;
2) gevoel van welgezindheid, opofferingsgezindheid. Dit laatste komt voort uit de Christelijke godsdienst. In de bijbel staat in Korinthiers 13,13 dat de drie goddelijke deugden geloof, hoop en liefde zijn, maar dat liefde de grootste van deze drie is. Ook onbaatzuchtige naastenliefde is volgens de bijbel een plicht van een echte Christen. De bijbel is een boek met grote invloed. Daarom haal ik ook de bijbelse definitie aan. Het is wel zo dat de naastenliefde uit de bijbel heel laat is ontdekt door de volgelingen. In de Middeleeuwen wisten de Europese Christenen immers niet wat naastenliefde voor andere vreemde volkeren en rassen betekende. Maar ja, de geschiedenis is feitelijk een onveranderlijke manifestatie van de menselijke geest.

Nu zal ik nagaan wat de Vedische filosofie uit het oude India over liefde vertelt. Even in het kort. De Vedas zijn meer dan 5000 jaren geleden in het Sanskriet op schrift gesteld en zijn nu dus de oudste bronnen van wijsheid en tientallen levens filosofieën. Eerlijk gezegd sta ik versteld van de diepzinnige religieuze filosofie van de Vedas. De Vedas omvatten 57 boeken in het Sanskriet, in poëzie en beslaan, schrik niet, 167.000 pagina’s. Hindoes beschouwen de Vedas als hun heilige geschriften, maar velen onder hun hebben er nog nooit een enkel vers uit gelezen.

De Bhagavad Gita, “het lied van de verheven God”, is een onderdeel van het Mahabharata, één van de oude Vedische Sanskriet geschriften. De Bhagavad Gita gaat over de Bhakti (“liefde voor een persoonlijke God”) en roept de mens op tot een persoonlijke liefdesrelatie met hsijn schepper, Krishna genaamd. In de Bhagavad Gita wordt het probleem behandeld of de mens in deze wereld moet handelen of zich hiervan moet onthouden. Hopelijk is het beeld van de Bhagavad Gita nu een beetje duidelijk. Nu het echte onderwerp. In het hoofdstuk “De drie vormen van geluk” uit de Bhagavad-Gita-zoals ze is, staat in vers 18.38 letterlijk het volgende :

“Dat geluk dat voortkomt uit kontakt van de zinnen met hetgeen ze beroert en dat nektar schijnt te zijn in het begin, maar vergift aan het eind, wordt geluk in de geaardheid hartstocht genoemd”.

Voor de volledigheid vermeld ik ook de twee andere vormen van geluk.

Vers 18.39:
“En dat geluk dat blind is voor de mogelijkheid van zelfverwerkelijking, dat begoocheling is van begin tot eind, en dat voortkomt uit slaap, luiheid en illusie, heet geluk in de geaardheid onwetendheid”.

Vers 18.36 - 37:
“O beste der Bharata’s, wil nu luisteren naar wat Ik je te zeggen heb over de drie vormen van geluk die de gebonden ziel geniet en waardoor ze soms de beeindiging van alle verdriet bereikt. Wat in het begin vergift schijnt te zijn, maar aan het eind nektar, en wat ons tot zelfverwerkelijking brengt, wordt geluk in de geaardheid goedheid genoemd.”

Let nu ook even op de bijbehorende vers uit de Bhagavad Gita:

Vers 18.40:
“Er bestaat geen enkel wezen, noch hier, noch onder de halfgoden in de hogere planetenstelsels, dat vrij is van de invloed van de drieërlei aard der stoffelijke natuur.”

De Bhagavad Gita geeft een duidelijk inzicht in het verschijnsel liefde. De verzen geven het volgende weer. Liefde komt voort uit hartstocht en is daarom een vorm van geluk (uit vers 18.38). Liefde betekent soms het einde van alle verdriet (uit vers 18.36 - 37). Dit laatste is in de dagelijkse wereld echt een feit. Veel mensen voelen zich inderdaad verdrietig en nogal eenzaam of verlaten als zij geen liefde kennen of krijgen. Hier gaat het voornamelijk over de heterosexuele liefde, maar volgens vers 18.40 geldt dit beslist voor alle andere (onbekende) vormen van liefde in het universum. De filosofie van de Bhagavad Gita is zeer verstrekkend en geldt voor ieder wezen.

Beschouw vers 18.38. In het begin is liefde net als nektar. Dat klopt. Als je verliefd bent is alles heerlijk. Het lijkt alsof je de hele dag honingachtige stoffen in je opneemt. Het leven en de liefde zijn dan een zaligheid. Met je geliefde kan je dan urenlang samen wegdromen, tot in de kleinste uurtjes van de dag. Bestudeer maar een smoorverliefd paartje. Hun liefde is echt als nektar. Vers 18.38 zegt dat het aan het eind vergift schijnt te zijn. Het einde van een liefdesaffaire is vaak heel dramatisch. Ruzie, verdriet, zelfverachting en haat zijn immers verschijnselen die aan het eind van een onstuimige liefdesrelatie kunnen optreden. In het ongunstigste geval komt soms zelfs zelfmoord voor!! Denk aan het liefdesdrama van Romeo en Julia, uit de gedichten van William Shakespeare (1564 - 1616). Door de oude vete tussen hun families pleegden zij zelfmoord. Romeo en Julia konden de liefde (= het nektar) voor elkaar niet opgeven. Aan het eind van de liefde gebeuren inderdaad de ergste dingen. In 1991 vernielde een Nederlandse man met een bulldozer enkele auto’s en een huis. De schade was een half miljoen gulden en de man moest de gevangenis in. Zijn vriendin had namelijk een andere man genomen. Het ironische is dat zij hem terugnam en in de gevangenis met hem trouwde. Uit liefde maken mensen heel rare sprongen in het leven zou je kunnen zeggen.

Wat is feitelijk liefde? Hoe kan je het wetenschappelijk definiëren? Volgens vers 18.38 moet liefde voortkomen uit kontakt met de zinnen. Dit zijn de vijf stoffelijke zintuigen, oog, oor, neus, huid en tong. Dit klopt inderdaad. Iedere man raakt over zijn toeren als een mooi, verleidelijk, jong en lief meisje in zijn gezichtsveld opdoemt. De zinnen maken dan kontakt en liefde verschijnt, al of niet tijdelijk. In de Westerse wetenschappelijke praktijk houdt men zich alleen bezig met de hormoonhuishouding van een verliefd persoon. De oorzaak kan de Westerse wetenschap nog niet in een prachtige wiskundige formule vastleggen. Misschien lukt het eens. Afwachten!

Het aangeboren temperament van een mens bepaalt feitelijk hoe zwaar hsij verliefd wordt. Liefde overvalt iemand vaak op het ongunstigste moment. Het is iets wat je niet kan sturen of voorspellen. Het is ook niet mogelijk om van te voren een beeld van je toekomstige ideale liefdespartner vast te stellen. Want dan wil je met behulp van je domme vooroordelen verliefd gaan worden. Dit is gewoon onmogelijk. Het is dus idioot om bijvoorbeeld een minimumlengte van je liefdespartner voorop te stellen. Misschien wordt je dan juist verliefd op een kortere persoon. Ook is het verlangen naar een geliefde van een bepaald ras onbruikbaar in de liefde. Misschien is liefde zelfs niet gebonden aan geslacht. Het fenomeen liefde is nog niet goed bestudeerd omdat het voornamelijk voortkomt uit de ondoordringbare onstoffelijke belevingswereld van het individu. Iedereen wordt om een (onbekende) unieke reden en om een eigen weer uniek doel verliefd. De liefde zal haar geheimen nooit prijsgeven en de mens gedurende hsijn hele bestaan verrassen.

Ik vind persoonlijk dat een hoog liefdesniveau bereikt is als er een onbaatzuchtig verlangen is ontwikkeld om toegewijd je geliefde te dienen. Dit kan gedurende het liefdesspel of bij het gewone samenleven, voor eeuwig. Liefde heeft als kenmerk dat het een diepe en innige (huwelijks-)band tussen twee (of meerdere) personen of wezens (mens, plant, dier) kan scheppen. Ook valt het mij op dat je wegens liefde veel om een ander kan geven. Er zijn ook veel personen die in een liefdesrelatie naar aandacht , geborgenheid en menselijke warmte zoeken. Dit zijn persoonlijke behoeften. Echte liefde is eerder een kwestie van geven en niks terug willen of eisen. Deze vorm van liefde is helaas tegenwoordig zeer, zeer zeldzaam in de egoïstische en egocentrische samenleving, waarin wij nu leven. Het is triest maar waar, soms wordt de liefdespartner emotioneel en seksueel botweg uitgebuit. Dit is dan het laagste liefdesniveau dat helaas bestaat. De mens is echt een grenzeloos wezen met enige intelligentie.

Het bedrijven van liefde is niet gebonden aan een stoffelijk wezen. Een mens kan ook bovenzinnelijke liefde bedrijven met een onstoffelijk wezen. God is bijvoorbeeld een onstoffelijk wezen. Mensen kunnen voor zichzelf een beeld van dit Almachtig wezen scheppen en via deze weg nader tot de Schepper van het universum komen. Dit niveau van liefde is vrij hoog. Het houdt devotie en totale levenslange toewijding in. De voldoening is veel groter dan bij het bedrijven van liefde met stoffelijke wezens. In de Bhagavad Gita-zoals-ze-is wordt in de uitleg van vers 4.9 (tekst “Wie de bovenzinnelijke aard van Mijn verschijnen en handelen kent, wordt na het verlaten van zijn lichaam niet wedergeboren in de stoffelijke wereld, maar bereikt Mijn eeuwige woning, O Arjuna.”) het volgende gezegd uit de Vedas;

De Vedische uitspraak:
“De ene Allerhoogste Goddelijke Persoonlijkheid onderhoudt eeuwig in vele, vele bovenzinnelijke gedaanten betrekkingen met zijn zuivere toegewijden.”

Deze Vedische uitspraak bevestigt dus dat Krishna met mensen een betrekking kan aangaan middels één van hsijn vele gedaanten.

Andere verzen (niet allemaal) uit de Bhagavad Gita die over liefde iets vertellen zijn hieronder vermeld.

B.G. vers 4.10
Vrij van gebondenheid, angst en woede, geheel in Me opgaand en Me als hun toeverlaat beschouwend, werden er in het verleden zeer velen gelouterd door kennis aangaande Mij - en zo vatten ze allen bovenzinnelijke liefde voor Me op.

(Uit tekst uitleg bij vers 5.2 uit de B.G.) Srimad Bhagavatam (5, 5: 4-6), gevangenschap in de materie:

“De mensen zijn dol op zinsbevrediging en weten niet dat dit huidige lichaam, dat vol ellende is, het gevolg is van hun baatzuchtige streven in het verleden. Hoewel dit lichaam tijdelijk is, bezorgt het ons op velerlei wijzen last. Daarom is het niet goed zinsbevrediging na te streven. Men wordt geacht mislukt te zijn in het leven, zo lang men niet onderzoekt wat het wezen van alle baatzuchtig streven is, want zo lang men nog behept is met het zinsbevredingings-bewustzijn, dient men van het ene lichaam naar het andere te blijven verhuizen. Ook al houdt de geest zich nog zo met baatzuchtige aktiviteiten bezig en ook al is hij nog zo door onwetendheid beinvloed, toch dient men liefde te ontwikkelen voor de toegewijde dienst van Vasudeva. Alleen zo kan men de kans krijgen vrij te komen uit de gevangenschap van het stoffelijk bestaan.” (Uit tekst uitleg bij vers 7.3 van de B.G)

Uit de Padma Purana:

“Niemand kan Krishna zoals Hij is begrijpen met behulp van zijn grove stoffelijke zinnen. Maar Hij openbaart Zich aan Zijn toegewijden, omdat Hij voldaan is over de bovenzinnelijke liefdedienst die ze Hem bewijzen.”

B.G vers 9.26
Als men Mij met liefde en toewijding een blad, een bloem, fruit of water offert, zal Ik het aanvaarden.

B.G. vers 10.10
Degenen die Mij voortdurend zijn toegewijd en Me liefdevol aanbidden, schenk Ik het verstand waardoor ze tot Mij kunnen komen.

B.G. vers 10.28
Van alle wapens ben ik de bliksemschicht; onder koeien ben Ik de surabhi’s, die overvloedig melk geven. Van de verwekkers ben Ik kandarpa, de liefdesgod, en van alle slangen ben Ik Vasuki, de belangrijkste.

Feitelijk is het onderwerp liefde veel te complex om op enkele A4-tjes besproken te worden. Men praat en filosofeert er al vele millennia over, en het houdt tegelijkertijd de wereld in stand. Liefde is dus wel een heel belangrijk en zeldzaam verschijnsel. Denk er even rustig over na.

Noot:
Hsij en hsijn zijn recentelijke persoonlijke voornaamwoorden die gebruikt kunnen worden om de respectievelijke begrippen hij/zij en zijn/haar te vervangen. Genoemde woorden verwijzen dus tegelijkertijd naar een man en een vrouw en kunnen gebruikt worden tijdens het schrijven van teksten die door beiden geslachten gelezen zullen worden. Het gebruik van alleen “hij” of “zijn” bij algemene verwijzingen lijkt mij niet exact en oneerlijk, omdat vrouwen vaak ook ermee bedoeld worden. Taal leeft, dus daarom is het logisch dat deze nieuwe woorden een volwaardige plaats zullen innemen in de Nederlandse literatuur van de toekomst.